“КОРОНАВИРУСИЙН Н?Л??ЛЛИЙГ ТОДОРХОЙЛОХ ?РХ?Д СУУРИЛСАН СУДАЛГАА” – утсанд суурилсан судалгааны ?р д?н
Манай улс Коронавирусийн халдварын дэгдэлтээс урьдчилан сэргийлж эртнээс шуурхай, шийдэмгий арга хэмжээн??дийг авч ирсэн. Цар тахлаас шалтгаалсан эдийн засгийн х?ндрэл удаан ?ргэлжилж, улмаар ядуу болон эмзэг б?лгийн х?м??ст х?ндээр н?л??лж магадг?й учраас нийгэм, эдийн засгийн байдлыг хянах цаг ?еээ олсон мэдээлэл цуглуулах зайлшг?й шаардлага ??ссэн.
Коронавирусийн ?рх?д ?з??лж буй н?л??г “цаг тухайд нь” хянах зорилгоор ?ндэсний статистикийн хороо (?СХ) болон Дэлхийн банк (ДБ) хамтран 2020 оны 5-р сараас “Коронавирусийн н?л??ллийг тодорхойлох ?рх?д суурилсан судалгаа”-г зохион байгуулан явуулж байна. ?рхийн нийгэм, эдийн засгийн 2018 оны судалгаанд хамрагдсан ?рх??дээс 2000 ?рхийг дэд т??вэрлэлт хийн сонгож, улсын хэмжээнд т?л??л?х чадвартай байх н?хц?лийг ханган нэг ижил ?рх??дээс хэд хэдэн ?е шаттайгаар мэдээлэл цуглуулан ажиллаж байна. Энэх?? 2021 оны 6 дугаар сарын 14-н??с 23-ны хооронд зохион байгуулсан тав дахь шатны ?р д?нг, ?мн?х шатны ?р д?нтэй харьцуулан харуулав. Судалгааны эхний шатыг 2020 оны 5 дугаар сарын 22-29, хоёр дахь шатны судалгааг 8 дугаар сарын 31-нээс 9 д?гээр сарын 7-ны ?д?р, гурав дахь шатны судалгааг 12 дугаар сарын 3-14-ны ?д?р, д?р?в дэх шатны судалгааг 4 д?гээр сарын 19-30-ны хооронд зохион байгуулан явуулсан. Д?р?в болон тав дахь шатны судалгааны мэдээлэл цуглуулалтыг Азийн х?гжлийн банкны санх??гийн дэмжлэгтэйгээр зохион байгуулж явуулав.
?ндсэн ?р д?н ():
- Эмэгтэйч??д болон орлого багатай, ядуу ажиллагчид ажлаа зогсоох нь 4-??с 6 сарын хооронд бага зэрэг нэмэгдэх хандлагатай байжээ.
- Цар тахлаас ?мн? ажил эрхэлж байсан х?м??сийн 37 хувь нь 5 дахь шатны судалгааны ?ед ажил эрхлээг?й байсан ба 4 дэх шатны судалгааны ?еийнхээс 6 нэгж хувиар нэмэгдсэн байна.
- 4 болон 5-р шатны судалгаа хооронд эмэгтэйч??д ажиллахаа зогсоосон нь 10 нэгж хувиар нэмэгдэж 42 хувь х?рсэн бол, эрэгтэйч??дийн хувьд мэдэгдэх?йц ??рчл?лт гарааг?й байна (27 хувь). 5-р шатанд ажил эрхлээг?й байгаа эмэгтэйч??дийн 70-аас ил?? хувь нь эргэж орох ажил байхг?й гэж хариулсан нь тэднийг урт хугацаанд эсвэл б?рм?с?н ажлаа алдсаныг илэрхийлж байна.
- Хамгийн бага хэрэглээтэй 40 хувийн ажиллагчдын ажиллахаа зогсоох магадлал хамгийн их хэрэглээтэй 60 хувийн ажиллагчдаас 10 нэгж хувиар ил?? байгаа нь амьжиргааны ялгаатай б?лг??дэд х?д?лм?р эрхлэлтээ сэргээх тэгш боломж алдагдсаныг илэрхийлж байна.
- 4-??с 5 дахь шатны хооронд ХАА-н бус бизнес??д нээгдэж ?йл ажиллагаагаа явуулж эхэлсэн нь бизнесийн орлого сэргэх хандлагатай байгааг илэрхийлж байна.
- 4-??с 5 дахь шатны хооронд ?йл ажиллагаа нь хэвийн ажиллаж байгаа бизнес эрхэлдэг ?рх??дийн эзлэх хувь 18-аас 65 хувь болж нэмэгдсэн байна.
- 5 дахь шатанд бизнесийн орлого ?мн?х 9-р сараас (2 дахь шат) хойш хамгийн их сэргэлтийг ?зсэн ба бизнес эрхлэгч 10 ?рх тутмын 3 нь цар тахлын ?мн?х ?етэй ойролцоо буюу ил?? орлого олсон гэж мэдээлсэн. Энэ нь 3 дахь (2020 оны 12 сар) ба 4 дэх (2021 оны 4 сар) шатны судалгааны ?еэс хоёр дахин нэмэгдсэн байна.
- Хэдийгээр 5 дахь шатанд х?д?? аж ахуй эрхлэгч ?рх??дийн орлого нэмэгдсээр байгаа ч аж ахуй эрхлэх орцын ?нийн ?с?лт малчид, тариаланчдын санааг зовоосоор байна.
- ?рх??дийн нийт орлого 4-??с 6-р сарын хооронд сэргэсэн боловч 10 ?рх тутмын 3 нь цар тахлын ?мн?х ?еэсээ бага орлого олсон хэвээр байна.
- Ядуу ?рх??д х?нсний бус хэрэглээгээ танах замаар хямралыг даван туулах аргыг ил?? хэрэглэж байгаа нь ?рхийн амьжиргаанд урт хугацаандаа хоруу н?л??тэй байж болох эрсдэл ??сгэж байна.
- Х??хдийн м?нг? х?т?лб?р ?рхийн орлого алдагдлын хямралыг з??лр??лэхэд ихээхэн хувь нэмэр болсоор ирсэн б?г??д ядуу ?рх??д хоол, х?нсний з?йл худалдан авахад шууд зарцуулдаг бол ядуу бус ?рх??дийн тэн хагас нь хадгалдаг байна.
- Х??хдийн м?нг? авсан ?рх??дийн 90 хувь нь тус х?т?лб?р хямралыг з??лл?х?д б?рэн буюу хэсэгчлэн тус болсон гэжээ.
- ?рх??дийн 70 хувь нь цар тахлын ?ед ЗГ-аас хэрэгж??лсэн нийгмийн хамгааллын арга хэмжээ тусламж хэрэгтэй х?м??стээ х?рсэн гэж ?зжээ.
- Ядуу болон цар тахлын н?л??нд ?ртс?н ?рх??д хангалттай, эр??л, олон т?рлийн х?нс хэрэглэх боломж багатай байна.
- Ядуу болон цар тахлын улмаас орлого алдсан ?рх??дийн х?нсний баталгаат байдлын алдагдал орлого алдагдалг?й ?рх??дээс 8-26 нэгж хувиар ил?? байгаа нь урт хугацаандаа эдгээр ?рхийн х??хд??д хоол тэжээлийн дутагдалд ?рт?х болон б?тээмж нь буурах зэрэг эрсдэлийг нэмэгд??лэх юм.
- Дельта хувилбарын тархалтын ?ед эмчилгээ хийлгэх шаардлага гарсан 5 ?рх тутмын 1 нь эмчилгээ, ?йлчилгээ авч чадааг?й байна.
- Эр??л мэндийн ?йлчилгээний х?ртээмжийн хот, х?д??гийн ялгаа 4-р сараас хойш багассан ч ?рх??дийн 19 хувь нь яаралтай эмчилгээ, ?йлчилгээ авч чадааг?й нь голчлон ковидын халдвар авахаас болгоомжилсон, эмнэлгийн х?рэлцээ, х?чин чадал хангалтг?йгээс шалтгаалсан байна.
- Зээлтэй 4 ?рх тутмын 1 нь 4-р сараас хойш зээлийн эргэн т?л?лт?? хугацаанд нь хийж чадааг?й байна.
- Зээлтэй ядуу ?рх??д зээлийн эргэн т?л?лт?? хугацаандаа т?лж чадахг?й байх нь ядуу бус ?рх??дээс 5 нэгж хувиар их байна.
Холбоо барих:
Б. Индра
ibaatarkhuu@worldbank.org
99778587