Монгол улс 1991 оны 2-дугаар сард Дэлхийн Банкны гиш??н орон болсон б?г??д 2021 онд Монгол Улс – Дэлхийн Банкны т?ншлэлийн 30 жилийн ой тохиосон юм. Олон Улсын Х?гжлийн Ассоциаци нь 1991 оноос хойш Монгол Улсад х?д??гийн х?гжил, боловсрол, Улаанбаатар хотын х?гжил, уул уурхайн салбарын удирдлагын тогтолцоог сайжруулах, байгаль орчны хамгаалал, бодлого боловсруулах болон бусад чиглэлээр Монгол Улсын х?гжлийг дэмжин ажиллаж ирсэн. ?нг?рс?н 30 жилийн хугацаанд Дэлхийн Банк нь Монгол ??Улсад 1.6 тэрбум гаруй ам.долларын х?гжлийн санх??жилт олгоод байна.
Дэлхийн Банк нь зээл болон буцалтг?й тусламжаас гадна Монгол Улсын дунд болон урт хугацааны х?гжлийн зорилтыг дэмжих, стратегийн гол чиглэлээр засгийн газраас явуулах шинэчлэлийг дэмжихээр чадавхыг бэхж??лэх х?рээнд аналитик болон з?вл?х ?йлчилгээ ?з??лдэг.
Т?сл??д
Монгол Улсад COVID-19-аас урьдчилан сэргийлэх, хариу арга хэмжээ авах, бэлэн байдлыг хангах т?с?л (2020-2024) нь Монгол Улсад КОВИД-19-ийн хариу арга хэмжээ авах, бэлэн байдлыг ханган бэхж??лэхэд иж б?рэн дэмжлэг ?з??лсэн юм. Вакцинжуулалтын ?ндэсний х?т?лб?рийг санх??ж??лснээр вакцинжуулалтад хамрагдвал зохих нийт х?н амын бараг тал хувь нь хоёр тун вакцинд хамрагдахуйц хэмжээний вакциныг худалдан авч, х?ргэхийн зэрэгцээ улс даяар вакцины хадгалалтыг сайжруулахад дэмжлэг болов. Т?слийн х?рээнд КОВИД-19-??с урьдчилан сэргийлэх, оношлох, эмчлэх зорилгоор эмнэлг??дэд 6,100 гаруй эмнэлгийн тоног т?х??р?мж нийл??лснээс гадна 1,700 эр??л мэндийн ажилтнуудыг КОВИД-19-??с урьдчилан сэргийлэх сургалтад хамруулсны 85 хувь нь эмэгтэйч??д байв.
(2017-2022)-ийн х?рээнд ажил хайгчид болон бичил бизнес эрхлэгчдийн х?д?лм?рийн зах зээлд оролцох боломжийг нэмэгд??лж, КОВИД-19 цар тахлын ?ед х?д?лм?р эрхлэгчдэд т?р хугацааны дэмжлэг ?з??лсэн. Т?слийн х?рээнд Х?д?лм?р эрхлэлтийн ?йлчилгээний порталыг шинэчлэн х?гж??лж, орон нутгийн х?д?лм?р эрхлэлтийн 14 байгууллагад засвар хийж х?д?лм?р эрхлэлтийн ?йлчилгээний ?р н?л??г дээшл??лсний зэрэгцээ 1,400 гаруй бичил бизнес эрхлэгчдэд зээл олгож, 2,100 гаруй иргэнийг ажлын байраар хангах шинэлэг шийдл??дийг туршаад байна. М?н КОВИД-19 цар тахлын ?р н?л??г бууруулах зорилгоор Монгол Улсын Засгийн газраас авч хэрэгж??лсэн бодлогыг дэмжиж, даатгуулагчдыг нийгмийн даатгалын шимтгэлээс б?рэн болон хэсэгчлэн ч?л??л?х арга хэмжээг санх??ж??лэв. Тухайлбал, нийгмийн даатгалд сайн дураар хамрагдсан нийт 133,000 орчим хувиараа х?д?лм?р эрхлэгч, бичил бизнес эрхлэгч, албан бус х?д?лм?р эрхлэгчийн 6 сараас доошг?й хугацааны нийгмийн даатгалын шимтгэлийн х?нг?л?лт ?з??лэх арга хэмжээг 2020-2021 оны хугацаанд хэрэгж??лэв.
(ТАТ III, 2016-2023) нь Монгол Улсын б?х 330 сумдад нэн шаардлагатай орон нутгийн дэд б?тцийн х?р?нг? оруулалтын т?л?вл?лт, хэрэгжилтэд иргэд, олон нийтийн оролцоо, засаглалыг нэмэгд??лсэн. Тогтвортой амьжиргаа т?слийн ?мн?х хоёр ?е шатанд ?ндэслэн хэрэгж??лсэн гурав дахь т?с?л нь аймаг, сумдын т?вшний х?р?нг? оруулалтын санх??жилтийн гол эх ??свэр болох Орон нутгийн х?гжлийн сангаар (ТАТ I, II-ийн дэмжлэгтэйгээр байгуулагдсан) дамжуулан х?д??гийн х?гжилд иргэдийн оролцоог нэмэгд??лэхэд дэмжлэг ?з??лээд байна. 2023 оны байдлаар дэд т?слийн т?л?вл?лт, хэрэгжилтэд иргэдийн оролцоог хангах байдал 2015 оноос хойш даруй 30 гаруй хувиар сайжирч, сангаар хэрэгж??лэх х?р?нг? оруулалтыг сонгох ?йл явцад иргэдийн дуу хоолой мэдэгдэх?йц нэмэгджээ. Орон нутгийн 320,000 иргэнд шууд ?р ?г??ж?? ?г?х 41,000 гаруй дэд т?сл??дэд 276 сая ам.долларын санх??жилтийг ОНХС-аас зарцуулж, нийт 32,000 т?рийн албан хаагчийн чадавх бэхж??лэх сургалтын арга хэмжээнд х?р?нг? оруулалт хийгээд байна.
(2015-2022) нь т?рийн захиргааны удирдлага, б?тэц зохион байгуулалтыг шинэчлэх, иргэд, аж ахуйн нэгж??дэд ?з??лэх т?рийн ?йлчилгээг сайжруулах зэрэгт шаардлагатай дижитал шилжилтийн дэмжлэг ?з??лсэн. Т?слийн х?рээнд ?ндэсний дата т?в болон н??ц т?в, т?рийн энтерпрайз архитектур, E-Mongolia портал зэрэг т?рийн байгууллага хооронд ашиглах суурь дижитал дэд б?тэц, ?йлчилгээг ашиглалтад оруулж, бэхж??лсэн. Т??нчлэн т?слийн ?р шим х?ртэгч агентлагуудын 72 т?рийн ?йлчилгээг цахимаар ?з??лэх боломжийг б?рд??лээд байна. Эдгээр дижитал технологийн шийдл??д нь Монгол Улсын Засгийн газарт КОВИД-19 цар тахлын ?ед т?рийн ?йлчилгээг иргэдэд х?ргэх зорилгоо ?р д?нтэй хэрэгж??лэхэд дэмжлэг болсон юм. Т?слийн х?рээнд засгийн газрын ?йл ажиллагаа ил?? шуурхай, ил тод болж, иргэд гаргасан санал х?сэлтийнхээ шийдвэрлэлтийн байдалд хяналт тавихаар холбогддог 11-11 т?вийн ?йл ажиллагаа сайжирсан ?р д?н гарсан. М?н т?рийн мэдээллийг олон нийтэд т?гээх зорилгоор -ыг х?гж??лээд байна.
(2013-2017)-ийн х?рээнд засгийн газар мал аж ахуйн салбарын б?тээмжийг нэмэгд??лэх, зах зээлд нэвтрэх боломжийг сайжруулах, мал аж ахуйд суурилсан ?йлдвэрлэлийг т?р?лж??лэх чиглэлээр зорилтот х?р?нг? оруулалтыг хийн, х?д??гийн амьжиргаа болон х?нсний аюулг?й байдлыг сайжруулав. Энэх?? т?с?л нь х?нсний ногоо, жимс жимсгэнэ тариалах, ?ртгийн с?лжээг х?гж??лэх, малын эр??л мэнд, ??лдэр угсааны чиглэлээр нийт 200 гаруй дэд т?сл??дийг санх??ж??лсэн юм. Эдгээр дэд т?сл??дийн ?р д?нд Завхан, Х?всг?л, Говь-Алтай, Баянхонгор болон Архангай зэрэг баруун таван аймгийн 15 сумдын ?рхийн орлого, малын б?тээгдэх??ний гарц, ажлын байр болон х?нсний хангамж нэмэгдсэн. М?н 7,000 гаруй иргэн малын эр??л мэнд, ??лдэр угсаа болон малын тэжээл бэлтгэх, х?нсний ногоо, жимс жимсгэнэ тариалах, байгаль орчны удирдлагын сэдвээр сургалтад хамрагдсан байна.
Японы Нийгмийн Х?гжлийг Дэмжих Сангийн санх??жилттэй хэрэгжсэн “Алслагдсан х?д??гийн малчдын х??хд??дийн бага боловсролын ?р д?нг сайжруулах нь” (2012-2017) т?с?л Монголын 4 аймгийн 30 сумын н??дэлчин малчин ?рхийн х??хд??дэд чиглэгдсэн. Т?слийн х?рээнд х?д??гийн алслагдсан нутагт амьдардаг малчдын х??хд??дийг гэр б?лийн орчинд сургуульд бэлтгэх х?т?лб?рийг нэвтр??лсэн юм. Т?с?л хаагдах ?ед х?т?лб?рт хамрагдсан х??хд??дийн сургуульд бэлтгэгдсэн байдал сургуулийн ?мн?х боловсролын бусад х?т?лб?рт хамрагдсан х??хд??дтэй харьцуулахад мэдэгдэх?йц ?нд?р байна гэж ?нэлэгдсэн. Т??нчлэн 30 суманд явуулын тоглоом болон номын сан байгуулсан нь эцэг эхч??дэд сайн чанартай сургалтын хэрэглэгдэх??нийг гэрээр авч ашиглан, х??хд??дтэйгээ ажиллах боломжийг олгосон. Т?слийн х?рээнд боловсруулсан хичээлээс гадуурх х?т?лб?р??д нь х?д??гийн сургуулийн бага ангийн сурагчдыг сургууль, дотуур байрны орчинд дасан зохицоход нь тусалж байна. Т?с?л хэрэгжих хугацаанд нийтдээ 5-10 насны 7,500 гаруй х??хэд, 15,000 гаруй эцэг эх, 500 гаруй багш, сумын удирдлагууд т?слийн ?р шимийг х?ртээд байна.
Малын индексж??лсэн даатгалын т?с?л (2006-2016)-ийг анхлан 3 аймагт хэрэгж??лж эхэлсэн б?г??д 2010 онд дахин зуд болсноос ??дэн т?слийг 21 аймгийг хамруулахаар ?рг?ж??лсэн. Т?лб?рийг тухайн ?рхийн малын тоо толгойн бодит хорогдол, хувь х?нд тохиосон хорогдол гэхээсээ ил?? малын т?р?л з?йл, сум (д??рэг)-ын хэмжээнд хорогдсон нийт малын тоонд ?ндэслэн тооцдог тогтолцоог Монголд т?дийг?й дэлхийн хэмжээнд анх удаа туршин нэвтр??лсэн юм. Х?т?лб?рийг хэрэгж??лж эхэлснээс хойш малчдын дунд даатгалд хамрагдах нь т?гээмэл болж, жил б?р нэмэгдсээр байна. Уг т?с?л 2015 онд хаагдсаны дараа Засгийн газар малын индексж??лсэн даатгалыг ?ргэлжл??лэн дэмжсэн юм.
(2006-2014) нь т?рийн санх??гийн менежментийг хэрэгж??лэх засаглалын ?йл явцын ?р ашиг, ?р ?г??жийг дээшл??лэх, т?рийн байгууллагууд чиг ??ргээ хэрэгж??лэхэд ил тод, хариуцлагатай байдлыг дэмжих, Монгол Улсын х?р?нг? оруулалтын орчныг сайжруулахад хувь нэмэр оруулсан юм. Т?с?л нь ?рийн удирдлага, т?свийн г?йцэтгэл, татварын удирдлага, зохион байгуулалт, т?рийн худалдан авах ажиллагаа, эрдэс баялгийн н??цийн удирдлага гэсэн таван чиглэлийг хамрав. Уг т?с?л х?р?нг? оруулалтын орчныг сайжруулах, авлигыг бууруулах, т?рийн байгууллагуудын эгэх хариуцлагыг нэмэгд??лэхэд хувь нэмэр оруулсан б?г??д т?слийн х?рээнд татварын алба болон т?рийн худалдан авалт дахь авлигын талаарх ойлголт сайжирч, татвар т?л?гчдийн б?ртгэл ?рг?жин, т?свийн мэдээлэл олон нийтэд х?ртээмжтэй болж, худалдан авах ажиллагаан дахь ?рс?лд??н нэмэгдсэн юм. М?н засгийн газрын ?ндсэн чиг ??ргийг хэрэгж??лэх чадавхыг бэхж??лэхэд хувь нэмэр оруулсан болно.
Мэдээлэл, харилцаа, холбооны дэд б?тцийг х?гж??лэх т?с?л (2006-2013)-ийн х?рээнд, Монгол Улсын б?х 330 сумын т?в (тосгонууд) б?гд орчин ?еийн утас, интернэтийн ?йлчилгээтэй болсон б?г??д 2005-2013 онд т?с?л хэрэгжих явцад 34 сумын т?в ?нд?р хурдны интернэтэд холбогдов. Малчид гар утсыг ?д?р тутмын амьдралдаа хэрэглэж эхэлсэн б?г??д сумын т?в??с гадуурх гар утсаар ярьсан хугацаа т?с?л хэрэгжиж эхлэх ?ед тэг байсан бол 2012 он гэхэд жилд 530,000 орчим минут болж нэмэгдсэн. Сумын т?вд болон сумын т?в??с гадна интернэт хэрэглэгчдийн тоо нэмэгдсээр байна. М?н Засгийн газар бодлого, зохицуулалтын орчноо сайжруулж, х?д?? орон нутагт МХХТ-ийн х?р?нг? оруулалтыг дэмжсэн нь энэ салбарт нэмэлт х?р?нг? оруулалт ?ргэлжлэн хийхэд х?т?лс?н б?г??д жилийн нийт х?р?нг? оруулалт 2005 онд 37.6 сая ам.доллар байсан бол 2013 онд 395 сая ам.доллар болж нэмэгдсэн байна. М?н б?х нийтээр харилцаа холбоо, интернэтийн ?йлчилгээгээр хангагдах н?хц?лийг б?рд??лэх ?йл ажиллагааг санх??ж??лэх санд н??ц б?рд??лэх механизм бий болсон.
Х?д??гийн цахилгаан хангамжид сэргээгдэх эрчим х?чийг ашиглах т?с?л (2007-2012) нь Монгол Улсын Засгийн газарт х?д??гийн айл, ?рхийг сэргээгдэх эрчим х?чээр хангах “100,000 нарны гэр” ?ндэсний х?т?лб?рийг хэрэгж??лэхэд дэмжлэг ?з??лсэн б?г??д ?р д?нд нь хагас сая гаруй н??дэлчин малчид ахуйн хэрэглээнд зориулсан з??врийн нарны цахилгаан ??сг??р ашиглан эрчим х?ч ашиглах боломжтой болсон. Т??нчлэн т?слийн х?рээнд сум, д??ргийн цахилгаан хангамжийг сайжруулах чиглэлээр, тухайлбал, дэд станцуудыг н?х?н сэргээх, тэдгээрийг эрчим х?чээр хангахад сэргээгдэх эрчим х?чний технологийн аналог системийг суурилуулах ажлыг санх??ж??лсэн юм.
Х?гжлийг санх??ж??лэх зээл
(2020) нь Монгол Улсад нэгэнт хийгдээд байсан бодлогын зохицуулалтын арга хэмжээний хэрэгжилтийг нэгтгэн бататгаж, урт хугацааны туршид эдийн засагт хадгалагдсаар буй б?тцийн асуудлууд болон гажуудлыг арилгах, сонгуулийн жил д?хс?н ?ед макро эдийн засгийн бодлогыг оновчтой хэрэгж??лэхэд ?р д?нгээ ?гс?н. Т??нчлэн уг ?йл ажиллагаа нь санх??жилтийн ?рт?г ?нд?р, богино хугацаат дотоодын зээлийг х?нг?л?лттэй х??тэй, урт хугацаат харьцангуй таатай н?хц?л б?хий гадаад санх??жилтийн эх ??свэрээр орлуулах замаар т?свийн орон зайг бий болгоход тусалсан юм.
(2018) нь Х?гжлийн бодлогын санх??жилтийн (ХБС) х?рээнд цуврал х?т?лб?р болон хэрэгжсэн гурван ?йл ажиллагааны эхнийх нь байв. ХБС-ийн ?ндсэн зорилго нь Монгол Улсын Засгийн газарт ?рийн тогтвортой байдлыг сэргээх, нийгмийн хамгааллын тогтолцоог бэхж??лэх, ?рс?лд?х чадварыг дээшл??лэхэд нь дэмжлэг ?з??лэх явдал юм. Х?гжлийн бусад т?нш??дийн ?йл ажиллагаатай уялдаатайгаар энэх?? ?йл ажиллагаа нь Монгол Улсын эдийн засгийг тогтворжуулах, тогтвортой х?гжлийн зам руу шилжихэд чиглэсэн шинэчлэлийн цогц арга хэмжээг хэрэгж??лэхэд дэмжлэг ?з??лдэг болно.
Судалгааны тайлангууд
(2023) тайланд дурдсанаар хилийн хязгаарлалт цуцлагдсанаар уул уурхайн ?йлдвэрлэл эрчимтэй сэргэх, Оюутолгойн далд уурхайн олборлолт эхэлж, ?йлчилгээний салбар цар тахлын ?еэс сэргэх зэрэгтэй холбоотойгоор Монгол Улсын эдийн засгийн ?с?лт 2023 онд 5.2 хувьд х?рэх т?л?втэй байна.
(2022) нь Монгол Улсын эдийн засгийг х?гж??лэхийн зэрэгцээ ил?? олон, ил?? сайн ажлын байр бий болгох бодлого боловсруулж хэрэгж??лэхэд дэмжлэг ?з??лэхийг зорьсон тайлан юм. С??лийн 20 жилийн хугацаанд эдийн засгийн тогтвортой ?с?ж, х?д?лм?рийн б?тээмж нэмэгдсэний ?р д?нд олон иргэд ажлын байртай болж чадсан. Монгол Улсын х?д?лм?р эрхлэлтийн тулгамдсан асуудал бол с??лийн 10 жилд бий болгосноос ил?? олон, ил?? чанартай ажлын байр бий болгох явдал б?г??д ??ний тулд хувийн хэвшлийн х?гжлийг т?ргэтгэхэд чиглэсэн, олон салбарыг хамарсан стратегитай шаардлагатай.
(2022)-д Монгол Улсын бизнес, х?р?нг? оруулалтын орчны шинэчлэл, хувийн хэвшлийн х?гжилд шинэ арга барил чухал болохыг онцолсон. С??лийн 10 жилд мэдэгдэх?йц хэмжээний ахиц дэвшил гарсан хэдий ч Монгол Улс тэгш н?хц?лийг б?рд??лэх, уул уурхайгаас гадна ил?? б?тээмжтэй хувийн хэвшлийн бизнесийн таатай орчныг б?рд??лэх шаардлагатай байна.
(2022): Монгол Улсад 2010-2014 онд ядуурлыг бууруулах чиглэлд дорвитой ахиц дэвшил гарсан ч 2016 оны эдийн засгийн уналтын дараа ядуурал буурах хурд мэдэгдэх?йц удаашрав. С??лийн арван жилийн эхний хагаст ажиглагдсан тэгш бус байдлын бууралт болон х?ртээмжтэй ?с?лт нэмэгдэх хандлага с??лийн хагас жил??дэд ??рчл?гд??д байна.
(2020) нь стратегийн ?ртгийн с?лжээний д?н шинжилгээ болон ачаа тээврийн х?д?лг??ний задаргаа б?хий загварчлалыг нэгтгээд, ??ний дараа ?р н?л??г нь дээшл??лэхийн тулд дэд б?тцийн х?р?нг? оруулалтыг авч ?зсэн ил?? боловсронгуй аргын талаар танилцуулсан тайлан юм. Уг арга барилд дэд б?тэц нь эдийн засгийн ?йл ажиллагааны хамгийн их т?вл?р?лтэй хэсэгт орших б?г??д ??нийг ?ндэсний логистикийн нэгдсэн системийн нэг хэсэг болгон х?гж??лсэн. Энэх?? асуудлыг нарийвчлан авч ?здэг аргыг эдийн засгийн т?р?лжилтийг хурдасгах, ?рс?лд?х чадварыг дээшл??лэхийн тулд институцийн гацааг арилгахын зэрэгцээ хомс н??цийг хэрхэн ашиглах талаар ил?? зорилтот бодлогын шийдвэр гаргахад ашигладаг.
(2020) тайланд с??лийн 20 жилийн хугацаанд Монгол Улс уул уурхайгаас олсон орлогын 1 ам.доллар б?рийн нэг центийг хойч ?едээ зориулж хуримтлуулсан байна гэж тооцоолжээ. Энэ байдлаас гарахын тулд уул уурхайн баялгийг институци болон х?ний х?гжилд х?р?нг? оруулахад зарцуулахын зэрэгцээ уул уурхайн салбараас хараат байдлаа алгуур бууруулах нь з?йтэй. Энэх?? тайлан нь т?р?лжс?н, тогтвортой ?с?лт б?хий эдийн засгийн ?ндэс суурийг бий болгох бодлогын з?вл?мж??дийг багтаасан болно.
Монгол Улсын эрэгтэй, эмэгтэй х?м??сийн дундаж наслалтын з?р??тэй байдалд н?л??лж буй х?чин з?йлсийг тодорхойлох чанарын судалгаагаар (2020) эрэгтэй, эмэгтэй х?м??сийн дундаж наслалтын з?р??тэй байдалд н?л??лж буй хамгийн том х?чин з?йлс болон зан ?йлийн х?чин з?йлсийг тодорхойлсон. Судалгаа нь эрэгтэйч??дийн дагаж м?рдд?г хэм хэмжээ, зан ?йлд голчлон анхаарсан б?г??д Дэлхийн Банкны ?йл ажиллагаанд, тэр дундаа “Тогтвортой амьжиргаа 3” т?слийн дараагийн ?е шатны ?йл ажиллагааг мэдээллээр хангахыг зорьсон болно.
С??лд шинэчлэгдсэн: 2023.10.13
