UASHINGTON, 4 tetor, 2022 – Lufta q? po zhvillohet n? Ukrain? ka zbehur perspektivat e rim?k?mbjes post-pandemi p?r ekonomit? e reja dhe n? zhvillim t? rajonit t? Europ?s dhe Azis? Qendrore, thuhet n? , t? publikuar sot.
Aktiviteti ekonomik do t? mbetet n? nivele shum? t? ul?ta dhe p?rgjat? vitit t? ardhsh?m, me pritshm?ri p?r nj? rritje minimale prej 0.3% n? vitin 2023, p?r shkak se goditjet nga rritja e ?mimit t? energjis? do t? vijojn? t? sjellin pasoja n? rajon. Megjithat?, rajoni i ka p?rballuar deri m? tani v?shtir?sit? e shkaktuara nga pushtimit rus i Ukrain?s m? mir? nga sa ishte parashikuar m? par?. Prodhimi rajonal pritet t? tkurret me 0.2% k?t? vit, duke reflektuar rritje m? t? forta se pritshm?rit? p?r disa nga ekonomit? m? t? m?dha t? rajonit dhe zgjatjen e kujdesshme t? zbatimit t? programeve stimuluese q? qeverit? e disa vendeve nd?rmor?n gjat? periudh?s s? pandemis?.
Ekonomia e Ukrain?s aktualisht parashikohet t? tkurret me 35% k?t? vit, si rezultat i d?mtimit t? aktivitetit ekonomik nga shkat?rrimi i kapaciteteve prodhuese, d?mtimit t? tok?s bujq?sore dhe zvog?limit t? ofert?s s? pun?s pasi m? shum? se 14 milion? njer?z mendohet t? jen? shp?rngulur nga sht?pit? e tyre. Sipas vler?simeve t? fundit t? Bank?s Bot?rore, nevojat p?r rim?k?mbje dhe rind?rtim n? mbrojtjen sociale, sektor?t prodhues dhe t? infrastruktur?s arrijn? t? pakt?n n? 349 miliard? dollar?, shif?r kjo 1.5 her? m? e lart? se madh?sia e ekonomis? para-lufte t? Ukrain?s n? vitin 2021.
“Pushtimi rus i Ukrain?s ka shkaktuar nj? nga krizat m? t? m?dha t? shp?rnguljes s? njer?zve dhe nj? bilanc t? r?nd? p?r sa i p?rket jet?ve njer?zore dhe situat?s ekonomike”, tha Anna Bjerde, Z?vend?spresidente e Bank?s Bot?rore p?r rajonin e Europ?s dhe Azis? Qendrore. “N? kushtet e vazhdimit t? nj? lufte t? panevojshme, Ukraina vijon t? ket? nevoj? p?r mb?shtetje t? madhe financiare, si dhe p?r projekte rim?k?mbjeje dhe rind?rtimi q? mund t? nd?rmerren me shpejt?si.”
Lufta po vijon t? dob?soj? ekonomin? globale n?p?rmjet nd?rprerjeve t? konsiderueshme n? tregti dhe goditjeve t? ?mimeve t? ushqimeve dhe karburanteve, dhe t? gjitha s? bashku po kontribuojn? n? rritjen e inflacionit dhe shtr?ngimit pasues t? kushteve t? financimit n? tregjet bot?rore. Aktiviteti ekonomik n? eurozon?, q? ?sht? partneri m? i madh ekonomik p?r tregjet e reja dhe ekonomit? n? zhvillim (EMDE) t? rajonit t? Europ?s dhe Azin? Qendrore, ?sht? p?rkeq?suar ndjesh?m n? gjysm?n e dyt? t? vitit 2022, p?r shkak t? problemeve n? zinxhir?t e furnizimit, rritjes s? tensioneve financiare dhe r?nies s? besimit t? konsumator?ve dhe biznesit. Megjithat?, pasojat m? t? r?nda nga pushtimi jan? rritja e ?mimeve t? energjis? si rezultat i reduktimeve t? m?dha n? furnizimin me energji nga Rusia.
Rishikimi me ulje i normave t? parashikuara t? rritjes p?r vitin 2023 prekin nj? pjes? t? madhe t? EMDE-ve t? Europ?s dhe Azis? Qendrore p?r shkak t? nivelit t? lart? t? pasiguris? q? dominon perspektiv?n rajonale. Zgjatja apo intensifikimi i m?tejsh?m i luft?s mund t? shkaktoj? d?me ekonomike dhe mjedisore edhe m? t? m?dha si dhe rrit mund?sin? p?r fragmentizim t? tregtis? dhe investimeve nd?rkomb?tare. Rreziku i stresit financiar mbetet gjithashtu i lart?, duke pasur parasysh nivelet e larta t? borxhit dhe inflacionit.
Nj? shtojc? e raportit analizon ndikimin e kriz?s energjetike. Ndon?se ?mimet e naft?s, gazit dhe qymyrit kan? p?suar rritje n? nivel global q? prej fillimit t? vitit 2021, ato kap?n majat pas pushtimit t? Ukrain?s nga Rusia, duke e ?uar inflacionin n? rajon n? nivele t? papara p?r dekada. Kjo kriz? e paprecedent? mbart pasoja si p?r konsumator?t ashtu edhe p?r qeverit? – duke kufizuar p?rballueshm?rin? fiskale; produktivitetin e firmave; dhe mir?qenien e familjeve.
Vendet q? do t? preken m? s? shumti jan? ato q? kan? var?si t? mesme deri t? lart? n? importet e gazit natyror p?r ngrohje (e cila p?rb?n 30% t? k?rkes?s p?r energji), industri ose energji elektrike, si dhe vendet e lidhura ngusht? me tregjet e energjis? t? BE-s?. K?to vende duhet t? p?rgatiten p?r mungesa t? gazit dhe t? hartojn? plane emergjente me q?llim zbutjen e ndikimeve negative tek familjet dhe bizneset, si? jan? kursimi i energjis?, rritja e efikasitetit t? energjis? dhe zbatimi i planeve t? kuotave/racionimit t? p?rdorimit t? energjis?. Fushatat p?r ndryshimin e sjelljes t? cilat fokusohen n? efikasitetin e ngrohjes n? sht?pi dhe nd?rtesa, si ri-izolimi i dritareve dhe shtimi i izolimit, k?rkojn? investime relativisht minimale dhe kan? efekte t? menj?hershme.
“Krizat e mbivendosura si pasoj? e luft?s n? Ukrain?, vazhdimit t? pandemis? dhe rritjes s? ?mimeve t? ushqimeve dhe karburanteve jan? kujtesa t? dhimbshme q? na tregojn? se qeverit? duhet t? jen? t? p?rgatitura p?r t? menaxhuar goditje masive, t? papritura dhe q? p?rhapen me shpejt?si”, tha znj. Bjerde. “Sistemet e mbrojtjes sociale, t? cilat jan? baza e p?rpjekjeve kund?r varf?ris?, k?rkojn? modernizim me q?llim p?r t'i b?r? ato sa m? efektive p?rball? goditjeve, si dhe sfidave afatgjata.”
Raporti i kushton gjithashtu v?mendje t? ve?ant? sistemeve t? mbrojtjes sociale n? rajon, t? cilat kan? luajtur nj? rol kritik n? mb?shtetjen e familjeve dhe bizneseve gjat? pandemis? dhe, s? fundmi, nga pasojat e luft?s n? Ukrain?.
Reagimi i rajonit ndaj pandemis? p?rfshinte dy grupe t? gjera t? instrumenteve t? politikave: masat p?r mbrojtjen e t? ardhurave dhe masat p?r mbrojtjen e vendeve t? pun?s. Raporti vler?son efikasitetin e k?tyre masave n? nxitjen e rritjes ekonomike, uljen e varf?ris? dhe ruajtjen e vendeve t? pun?s. Ai konstaton se, n? periudh? afatshkurt?r, rritja e shpenzimeve n? kuad?r t? masave p?r mbrojtjen e vendeve t? pun?s u shoq?ruan me rritjen e pun?simit dhe uljen e varf?ris?. Megjithat?, efekti i k?tyre masave n? rritjen ekonomike ?sht? m? pak i qart?.
M?simet q? u nxor?n prej pandemis? sh?rbejn? si udh?zues p?r politik?b?r?sit p?r t’i b?r? sistemet e mbrojtjes sociale fleksib?l dhe gjith?p?rfshir?se me q?llim q? ato t? arrijn? t? adresojn? n? m?nyr? efektive jo vet?m goditjet afatshkurtra n? ekonomi, por edhe tendencat afatgjata q? po transformojn? tregjet e pun?s, si globalizimi, tendencat demografike, inovacioni teknologjik, dhe ndikimet e ndryshimeve klimatike dhe veprimet klimatike.
Nd?rhyrjet p?rmes politikave p?r krijimin e sistemeve t? mbrojtjes sociale p?r t? ardhmen mund t? jen? nj? kombinim i (i) mb?shtetjes p?r t? garantuar nj? minimum t? t? ardhurave, e projektuar p?r t? mbrojtur individ?t dhe familjet nga goditjet me efekte negative, (ii) reformave rregullatore q? synojn? heqjen graduale t? kufizimeve n? praktikat e pun?simit dhe largimit nga puna t? bizneseve, duke mb?shtetur k?shtu krijimin e vendeve formale t? pun?s n? sektorin privat dhe reduktimin e informalitetit; (iii) zgjerimit t? mbulimit dhe mbrojtjes p?r grupet e c?nueshme; dhe (iv) dixhitalizimit p?r rritjen e cil?sis? dhe sasis? s? ofrimit t? sh?rbimeve.
