WASZYNGTON/WARSZAWA, 21 wrze?nia 2023 — W opublikowanej w czwartek nowej kompleksowej analizie obejmuj?cej 23 kraje* Europy i Azji ?rodkowej Bank ?wiatowy wzywa do gruntownej modernizacji sektora ciep?owniczego w regionie. Celem by?oby zapewnienie obywatelom, zw?aszcza tym najmniej zamo?nym, dost?pu do zrównowa?onych i niedrogich us?ug ciep?owniczych oraz zmniejszenie zale?no?ci od nieefektywnych, wysokoemisyjnych paliw.
W nowym raporcie zatytu?owanym Zrównowa?ona transformacja ciep?ownictwa w Europie i Azji ?rodkowej (Toward a Framework for the Sustainable Heating Transition) podkre?lono piln? potrzeb? zapewnienia obywatelom wydajnych, czystych i niedrogich us?ug grzewczych. Osi?gni?cie w regionie zerowej emisji netto do po?owy stulecia wymaga g??bokiej transformacji sektora ciep?owniczego, który obecnie odpowiada za ok. 24% zapotrzebowania na energi? w regionie i jest odpowiedzialny za ok. 22% emisji gazów cieplarnianych.
?Krajów regionu Europy i Azji ?rodkowej nie sta? na odwlekanie procesu przej?cia na zrównowa?one ogrzewanie” – powiedzia?a Antonella Bassani, wiceprezes Banku ?wiatowego na Europ? i Azj? ?rodkow?. ?Mog? one w tej dekadzie zmniejszy? zapotrzebowanie na ciep?o, poprawi? jako?? powietrza oraz obni?y? emisje poprzez przyj?cie odpowiednich polityk i programów rz?dowych obejmuj?cych ukierunkowane dotacje na czystsze i bardziej wydajne technologie grzewcze”.
Raport pokazuje, jak z powodu znacznego niedoinwestowania sektor ciep?owniczy w Europie i krajach Azji ?rodkowej cz?sto ?wiadczy us?ugi niespe?niaj?ce standardów, nie odzyskuje w pe?ni kosztów dzia?alno?ci, powoduje powa?ne szkody w ?rodowisku oraz negatywnie wp?ywa na ?ycie i ?ród?a utrzymania ludzi. Oko?o 30% ludno?ci regionu – g?ównie na obszarach miejskich – jest obs?ugiwanych przez przedsi?biorstwa ciep?ownicze, które s? w du?ym stopniu uzale?nione od dotowanych paliw kopalnych i borykaj? si? z problemami starzej?cej si? infrastruktury oraz s?abej kondycji finansowej. Na obszarach wiejskich wi?kszo?? rodzin korzysta z zanieczyszczaj?cych ?rodowisko pieców i kot?ów opalanych drewnem lub w?glem. Stosowanie tych ?róde? ciep?a znajduje odzwierciedlenie w zanieczyszczeniu powietrza, które przyczynia si? do ok. 302 tys. zgonów i generuje koszty na poziomie 7% PKB rocznie. Powa?nym problemem pozostaje tak?e przyst?pno?? cenowa, pogarszana przez starzej?ce si? i nieefektywne energetycznie budynki. Jedna trzecia ludno?ci regionu ma trudno?ci z op?aceniem rachunków za ogrzewanie lub dogrzewa swoje domy w niedostatecznym stopniu.
Jak wynika z raportu, zrównowa?ona transformacja ciep?ownictwa w regionie mog?aby znacznie zmniejszy? liczb? zgonów i ograniczy? spadek dobrobytu spowodowany zanieczyszczeniem powietrza, a tak?e wyznaczy? ?cie?k? redukcji emisji gazów cieplarnianych. W latach 2024–2050 taka transformacja pozwoli?aby unikn?? emisji ok. 8,9 gigaton CO2 zwi?zanych z ogrzewaniem budynków. W raporcie dokonano przegl?du stanu i trendów w zakresie ogrzewania pomieszczeń w ró?nych krajach, zidentyfikowano wspólne dla krajów regionu bariery i wyzwania dla zrównowa?onego ciep?ownictwa, oceniono ró?ne opcje ogrzewania (w tym paliwa, technologie i koszty) oraz zaproponowano ramy transformacji i rz?dowego planowania, wraz z propozycjami polityk i programów.
?Zdajemy sobie spraw? z powa?nych wyzwań stoj?cych przed sektorem ciep?owniczym w Europie i krajach Azji ?rodkowej. Naszym celem jest wyposa?enie decydentów w wiedz? opart? na danych i praktyczne rozwi?zania, aby przyspieszy? zrównowa?on? transformacj? sektora. Wp?ynie to na popraw? ?ycia i dobrostanu obywateli – powiedzia? Charles Cormier, regionalny dyrektor Banku ?wiatowego ds. infrastruktury na Europ? i Azj? ?rodkow?. ?Poczyniono ju? pewne post?py, testowane s? nowsze technologie i podej?cia, ale wysi?ki w regionie nie osi?gn??y jeszcze skali niezb?dnej do osi?gni?cia celu neutralno?ci w?glowej do po?owy stulecia”.
Raport proponuje rz?dom opart? na trzech filarach strategi? pozwalaj?c? na zaplanowanie skutecznej transformacji:
- Zmniejszenie zapotrzebowania na ciep?o poprzez zwi?kszenie efektywno?ci energetycznej budynków. Wdro?enie bardziej rygorystycznych przepisów budowlanych dla nowych inwestycji oraz przyspieszenie renowacji istniej?cych budynków. Wysi?ki te mog? zmniejszy? o po?ow? zapotrzebowanie na ciep?o do 2050 r., dzi?ki czemu transformacja b?dzie znacznie mniej kosztowna dla rz?dów, przedsi?biorstw i gospodarstw domowych.
- Wzmocnienie i dekarbonizacja sieci ciep?owniczych w g?sto zaludnionych obszarach miejskich. Modernizacja istniej?cych systemów ciep?owniczych i przestawienie ich na czystsze ?ród?a energii takie jak energia s?oneczna, geotermia, ciep?o odpadowe i zrównowa?ona biomasa. Tam, gdzie jako?? us?ug ?wiadczonych przez sieci ciep?ownicze jest niezadowalaj?ca, a ich dzia?alno?? jest nieop?acalna, konieczne mo?e by? kontrolowane przej?cie na indywidualne systemy ciep?ownicze.
- Promowanie czystych indywidualnych systemów ciep?owniczych w mniej g?sto zaludnionych obszarach zabudowanych. Konieczne s? badania w celu zidentyfikowania zrównowa?onych, ekonomicznie efektywnych ?róde? ogrzewania, takich jak pompy ciep?a lub ekologiczne kot?y na pellet. Nale?y je promowa? za pomoc? ukierunkowanych programów i polityk.
Przyjmuj?c to kompleksowe podej?cie, rz?dy w Europie i Azji ?rodkowej mog? podejmowa? inwestycje, które s? wydajne, dostosowane do lokalnych uwarunkowań, efektywne kosztowo i przyczyni? si? do zrównowa?onej transformacji ciep?owniczej.
Raport sponsorowany by? przez program Banku ?wiatowego (ESMAP).
* Niniejszy raport obejmuje rynki wschodz?ce i gospodarki rozwijaj?ce si? (EMDE) Europy i Azji ?rodkowej (ECA): Albani?, Armeni?, Azerbejd?an, Bia?oru?, Bo?ni? i Hercegowin?, Bu?gari?, Chorwacj?, Gruzj?, Kazachstan, Kosowo, Kirgistan, Mo?dawi?, Czarnogór? , Macedoni? Pó?nocn?, Polsk?, Rumuni?, Federacj? Rosyjsk?, Serbi?, Tad?ykistan, Turcj?, Turkmenistan, Ukrain? i Uzbekistan.
